اثر الگوهای تجارت خارجی (تجارت بین صنعتی و تجارت درون صنعتی) بر کیفیت محیط زیست: مورد ایران و شرکای تجاری

کشورهایی که در دهه های اخیر، استراتژی توسعه تجارت بین الملل را برگزیده اند، پتانسیل هایشان را فراتر از مرزهای داخلی به منظور دسترسی به بازارهای جهانی و بزرگ تر افزایش داده اند و از آنجایی که جهانی شدن یک جنبه مهم از رشد اقتصادی نیز محسوب می شود، کشورها با سرعت بخشیدن به تولیدات در کالاهای تولید کننده آلودگی، باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی مثل گرمای جهانی، نقصان منابع و جنگل زدائی شده اند. در حقیقت این یک توافق گسترده است که تجارت بین الملل، رفاه اقتصادی را بهبود می بخشد، اما آیا زمانی که تولیدات آلاینده هستند نیز این مطلب الزاما" صحیح است؟ و آیا شواهدی بر این مطلب که تجارت بر محیط زیست مفید یا مضر است، وجود دارد؟ با این حال، این مساله اهمیت می یابد که الگوهای تجاری با مبانی متفاوت در تخریب یا بهبود کیفیت محیط زیست، از چه سازوکاری پیروی می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثرات زیست محیطی الگوهای تجاری (تجارت بین صنعت و تجارت درون صنعت) بر کیفیت محیط زیست کشور ایران در روابط تجاری خود با کشورهای منتخب در سه حوزه جغرافیایی شرق آسیا، خاورمیانه و کشورهای توسعه یافته و صنعتی اروپایی طی دوره زمانی 1991 تا 2007 است.گسترش تجارت بین صنعت و درون صنعت از طریق اثرات زیست محیطی مقیاس، تکنیکی، ترکیبی و انتخابی کیفیت محیط زیست را تحت تاثیر قرار می دهند. روش داده های تابلویی، جهت برآورد اثرات زیست محیطی الگوهای تجاری در طی این دوره استفاده شده است. نتایج برآود الگوهای آلودگی نشان می دهد که کشور ایران، به دلیل وابستگی بالای تجارت آن به محصولات نفتی دارای مزیت نسبی در کالاهای آلاینده می باشد. همچنین نتایج نشان می دهد که ایران به ندرت از درآمدهای تجاری خود در جهت ارتقاء کیفیت محیط زیست استفاده کرده است. علاوه بر آن نتایج نشان می دهد به دلیل ضعیف عمل کردن ایران در تجارت کالاهای متمایز دارای کیفیت برتر در حوزه کشورهای صنعتی اروپایی، تجارت درون صنعت کشور ایران نه تنها باعث کاهش میزان آلودگی نشده، بلکه به افزایش آن نیز دامن زده است. اما با افزایش میزان تجارت درون صنعت خود در حوزه های شرق آسیا و خاورمیانه، باعث کاهش میزن آلودگی شده است. همچنین نتایج تخمین در این دوره زمانی حاکی از تاثیر مثبت تولید ناخالص داخلی بر آلودگی در حوزه های اول و دوم تجاری است.